Toen opa en oma in Duitsland woonden

Voor de een is het gewoon een huis – zo’n huis waar je langsloopt zonder het op te merken – maar voor mij was dat huis magie: knispertoetjes bij aankomst, koffers met de meest willekeurige verzameling van speelgoedbeestjes, en het belangrijkste: opa en oma. Eind oktober stond ik, na ruim 21 jaar, weer voor die vertrouwde voordeur in Duitsland.

En hoewel die voordeur niet open zou gaan, er geen knispertoetje voor me klaar zou staan, en ik geen speelgoedkoffers uit de gangkast kon trekken, voelde het toch als een warm welkom. Want waar de grote armen en handen van mijn opa, en de kussen en het overheerlijke eten van mijn oma ontbraken, werd ik begroet door herinneringen aan vroeger – herinneringen die, ook al wil ik dat niet toegeven, met de tijd langzaam waren vervaagd. Zoals hoe mijn opa uren werkte aan een groot Barbiehuis voor mijn nichtje in de garage (of dat er überhaupt een garage was), of de snoephuisjes die we met oma hadden gemaakt en die in de vensterbank stonden te drogen (of smelten).

De verrassingen van het geheugen

Het geheugen heeft me enorm verrast en gefascineerd dat weekend eind oktober. Zo parkeerden we in een willekeurige garage in het centrum van dit Duitse dorpje, staken de weg over en kwamen bij een troosteloos uitziende trap, maar dan wel toevallig precies die (toen ook al troosteloze) trap waarmee we vroeger het dorpsplein op liepen. Op die trap zei ik nog tegen mijn man dat je dan ergens de Volksbank had, en naast de Volksbank die ene ijssalon met Blaue Engel, mijn favo smaak. Geloof het of niet, maar dat was precies waar we uitkwamen op het plein.

Overigens interessant hieraan is dat ik het nu heb over een plein, maar dat plein kon ik me dus helemaal niet herinneren. In mijn herinnering waren het meer winkelstraatjes. Het antwoord op dit miniraadsel vormde zich terwijl we daar liepen: vroeger kwamen we er op zaterdag en dan was er markt, waar het hele dorp kwam. Voor mij als klein meisje (5-9 jaar oud) voelde dat als een bruisende stad met hoge gebouwen, niet als een dorpspleintje met een weekmarkt. Grappig hoe je perspectief verandert, maar óók dat het gevoel desondanks herkenbaar hetzelfde blijft.

Puzzel van het verleden

Dat was ook wat het dorp erna zo’n bijzondere belevenis maakte. Mijn opa en oma woonden toen ik 0-4 jaar was namelijk ergens anders. Ik kon me het hotel waar oma had gewerkt nog precies herinneren en herkennen, en het gevoel van die scherpe bocht naar rechts en gelijk omhoog (dat voelde trouwens nog even eng, ook nu ik 30 ben) naar hun huis. Er was iets met een zwart balkon, en ik wist dat er een groot meer in de buurt was, maar daar hield het wel mee op. Als klein kind heb ik blijkbaar maar weinig van de omgeving buiten mijn directe behoeften geregistreerd, terwijl ik als volwassene eigenlijk op slag verliefd werd, juist op die omgeving. Op de kronkelwegen omhoog waarmee je het dorp binnenrijdt, het uitzicht op een groene omgeving gehuld in een deken van geel, rood en bruin (Herbst, ich liebe dich) met in het dal een meer met rimpelingen enkel van vogels, pittoreske Duitse huisjes met keurige tuintjes en tierelantijntjes (o ja, dat was ook zo) en een aangename mengeling van herkenning en nieuwheid.

Het was als het leggen van een puzzel; al bellend met mijn ouders vonden we de plekken van vroeger en begon ik precies die vragen te stellen waar ik zelf het antwoord al op wist. Als ik het juiste stukje maar had, dan kon ik het zelf op zijn plek leggen (of eigenlijk andersom, want toen ik wist waar dingen waren, kwamen de herinneringen terug). Maar het bracht ook nieuwsgierigheid met zich mee naar de kanten die ik nooit heb gezien, waar ik als kind nooit naar heb gevraagd. Want wat deden opa en oma eigenlijk in hun vrije tijd? Deed oma ook hier haar boodschappen? Is dit dezelfde bakker als waar zij brood haalde? Hoe vonden ze het om hier te wonen? Waarom verhuisden ze naar het andere dorpje? Zouden ze ook in deze straat gelopen hebben? Zouden ze ook deze wandeling van 22 kilometer om het meer gemaakt hebben?

Het zijn vragen waar ik nooit het antwoord op zal vinden, ook niet tijdens een weekend in het dorp waar ik (in mijn herinnering) bijna ieder weekend van mijn jeugd doorbracht. Maar wat ik er wel zal vinden, zijn dierbare herinneringen aan vroeger, nieuwe ervaringen voor nu, en datzelfde warme gevoel van toen. Wat een groot cadeau!