Het Nationale Ballet: Dutch Doubles

Dutch Doubles is niet een traditionele productie als Giselle of Cinderella, maar heeft haar eigen unieke verhaal en is een minstens zo betoverend balletsprookje.

Vragen en verwachtingen

Tot ik Dutch Doubles zag afgelopen donderdag had ik eigenlijk geen idee wat ik moest verwachten. Normaal gesproken kijk ik bij het verschijnen van de nieuwe seizoensprogramma’s voornamelijk naar de bekendere sprookjes – zo heb ik al kaartjes bemachtigd voor Het Zwanenmeer op de dag dat deze in de verkoop zijn gegaan – omdat ik mij niet zo goed een voorstelling kan maken van de andere producties.

Zo ook van Dutch Doubles, want toen het programma voor 2013-2014 uitkwam, duurde het even voor ik doorhad hoe het precies in elkaar zit: het is één productie die bestaat uit vier voorstellingen van vier verschillende duo’s. Maar hoe zit het dan met die vier duo’s? Hoe ziet een samenwerking tussen een choreograaf en fotografe er dan eigenlijk uit – is het een balletvoorstelling, een expositie of…? Het enige dat ik zeker weet als ik in de zaal ga zitten, is dat ik vierkante tutu’s zal gaan zien. Dat is dus wat ik sowieso verwacht en verder laat ik me graag verrassen.

Roulette

De verrassing is des te groter als ik besluit om het programmaboekje pas achteraf te lezen, zodat ik echt blanco aan de eerste voorstelling begin – welke is voor mij dus nog de vraag op dat moment. Nog voor er enige muziek klinkt zie ik de eerste verrassing: midden op het podium staat een rechthoekig “gebouw” met gekleurde vlakken en twee grote deuren, ontworpen door beeldend kunstenaar Krijn de Koning. Dit is heel wat anders dan een pittoresk dorpje, een klassieke balzaal met kandelaars of een bos als decor. Links zit een balletdanser op een blok. Hij draagt losse kleding in sobere kleuren, net als de andere negen dansers die even later op het podium staan, bijna allemaal op blote voeten. Maar de echte verrassing komt pas met de choreografie van Juanjo Arques.

De choreografie is veel moderner dan wat ik eerder bij het Ballet heb gezien en zit vol onverwachte accenten die perfect getimed zijn op de muziek van Slagwerk Amsterdam en de orkestbak van Holland Symfonia, die afwisselend spelen. Dat is heel mooi om te zien, en nog mooier als ze in canon dansen (daar heb ik echt een zwak voor), maar het allermooist vind ik de manier waarop de dansers met elkaar dansen. Hun bewegingen vloeien naadloos in elkaar over waardoor de dansers samensmelten en een eenheid worden. De paren en groepen wisselen, creëren nieuwe ontmoetingen en zo ook nieuwe eenheden, waardoor ik even denk dat ik naar “Romance” zit te kijken (ik had immers het boekje nog niet gelezen).

“Roulette” is een prachtig, organisch schouwspel waar ik 22 minuten – de duur van de voorstelling – gefascineerd naar zit te kijken, overrompeld door de pracht van het onmogelijke, want de bewegingen die deze dansers maken, het gemak en de elegantie waarmee ze dit doen, is ongekend en vooral veelbelovend voor de twee voorstellingen na de pauze.

Romance

Ook “Romance” (dit keer dus echt) begint met een verrassing, want we worden niet begroet door de fluwelen gordijnen, maar door een wit projectiescherm waarop afwisselend een danser (Peter Leung) en danseres (Erica Horwood) te zien zijn. De filmbeelden, gemaakt door fotografe Rineke Dijkstra, bestaan alleen maar uit close-ups, waardoor ik allerlei vragen heb over wat ik zie. Is het een fotoshoot? Is het een voorstelling, een warming-up? Het is interessant en intrigerend, besluit ik zodra het scherm verruild wordt voor een podium met enkel een rechthoekig, wit verlicht vlak. Juist dit witte vlak benadrukt de kracht van dans (in dit geval een choreografie van Ton Simons) zodra Leung en Horwood, gehuld in zachte pasteltinten, beginnen op meeslepende muziek van Mozart.

Hun stuk is persoonlijk, intiem en spannend. Ademloos kijk ik toe als ze in een houding lijken te bevriezen, wat hetzelfde effect op mij heeft als een geluidloze filmscène: het benadrukt de bewegingen die gemaakt zijn, de bewegingen die gaan komen. Bewegingen die voor mij de essentie van ballet zijn: veel gestrekte benen, gepointe tenen en zachte armen. Prachtig.

Dances with Harp

Rechts op het podium staat een schitterende, gouden harp waar de 25-jarige Remy van Kesteren zijn vingers over laat glijden. En die vingers, die produceren geluiden waarvan ik niet wist dat een harp ze kon maken (stiekem wist ik namelijk niets van de harp, behalve wat Amy in The Big Bang Theory doet. Ik bedoel maar).

Op de dromerige klanken die van Kesteren door de zaal laat klinken, dansen drie paren: Igone de Jongh met Artur Shesterikov, Anna Tsygankova met Jozef Varga en Jurgita Dronina met Isaac Hernandez. Als de drie ballerina’s langzaam hun rechterbeen gestrekt optillen (een batement lent, zie 00:43 in de trailer) en uitdraaien, ben ik sprakeloos – adembenemend – evenals wanneer ze in tweede positie diepe pliés maken op de tenen van hun spitzen.

Niet alleen is “Dances with Harp” heel mooi om te zien, het maakt me ook aan het lachen. Tussen de parensolo’s in staan namelijk alleen de mannen op het podium en hun stukken zitten vol humor. Mijn blik blijft vallen op Isaac Hernandez, door zijn charisma. Hij straalt, hij geniet, en dat kan ik zelfs vanuit de zaal zien, waar ik dan weer zit te genieten van deze speelse en sierlijke choreografie van de 81-jarige Hans van Manen.

Shape

Na de tweede pauze is het dan tijd voor de vierkante Viktor&Rolf-tutu waar ik het over had. Het is zo’n bijzondere tegenstelling tussen het traditionele en het onconventionele, om nog maar te zwijgen over hoe mooi hij in het echt is, helemaal als er acht tegelijk op het podium staan. Ook zijn er ronde tutu’s met happen eruit en glitterende steentjes erop die als een soort diamanten het licht weerkaatsen. Dan heb ik het nog niet eens gehad over het decor, zoals de vloer. Ook ontworpen door Viktor&Rolf. Overal keren vormen terug: niet alleen in de kleding en het decor, maar ook in Jorma Elo’s choreografie door de formaties en figuren (en ook nog eens een canon!). Het spelen met traditie in kostuum, decor en choreografie zorgt voor een sensationele, gave en vooral schitterende afsluiter van de voorstelling en Dutch Doubles.

Genieten

Aan het eind van de avond valt alles op zijn plek. Dutch Doubles is een productie die bestaat uit vier ogenschijnlijk verschillende voorstellingen die samen één verhaal vertellen: dat van het uitdagen en verleggen van grenzen. Het is een ballet dat laat zien hoe mooi het bewegen van het mensenlichaam kan zijn en dat is wat ik zo prachtig vind, wat mij verraste en waarom ik van Dutch Doubles nog meer onder de indruk ben en genoten heb dan van de producties die ik eerder zag. Er zijn dan ook niet genoeg bijvoeglijk naamwoorden en bijwoorden om te kunnen omschrijven hoe fantastisch ik het vond (want hoe vaak kun je “prachtig,” “mooi” en “adembenemend” zeggen?). Simpelweg betoverend.

Dutch Doubles is nog te bewonderen op 3, 4 en 7 mei 2014 bij Nationale Opera & Ballet.

Fotografie: Angela Sterling