Het drama van scripted reality

Dat de Nederlandse televisie negen van de tien keer iets slappe hap produceert, hoef ik niemand te vertellen. Net zoals ze moeten leren dat mensen met een mooi koppie niet persé kunnen presenteren en die belabberde kleding- en kapselkeuzes van stylistes (tenminste, je mag hopen dat ze het niet zelf gekozen hebben) maken het er niet beter op. Net als je denkt dat we alles wel gezien hebben, ontdekt de Nederlandse televisie een geheel nieuw genre.

Als je denkt aan wat een goed verhaal is, dan is het altijd een verhaal waarin dingen vooral niet gaan zoals verwacht of gehoopt door de hoofdpersonen. Een verhaal over iemand die gewoon studeert of naar zijn werk gaat zonder een persoonlijk drama trekt geen lezers. Zo werkt het ook met televisie natuurlijk en ik ben de eerste om toe te geven dat ik best een zwak heb voor realitytelevisie, maar dan niet het soort waarbij ze hitsige zestienjarige feestbeesten in een huis zetten om te kijken wie het met wie gaat doen, of wie de homo blijkt te zijn. Ik bedoel eerder verhalen over een bijzondere levenstijl of het soort waarbij mensen het uitschreeuwen omdat ze een kind baren, hoe ze een een zesling opvoeden terwijl ze al een tweeling hebben (dan bedoel ik niet Net5’s De Vierling want daar heb ik ook geen goed woord over), programma’s over de eerste hulp met de nodige uitstekende botten en andere bloederige, maar vooral ook hartverwarmende praktijken wanneer medewerkers van het ziekenhuis gevolgd worden tijdens een ‘normale’ werkdag en natuurlijk reportages, zodat ik met een gerust hoofd in een vliegtuig kan zitten. Ik ga er immers vanuit dat ze na een crash en onderzoek geleerd hebben van de fout die ten grondslag lag aan het ongeluk.

Vakantieliefdes en emigrerende meisjes

Zulke programma’s hebben we hier in Nederland ook, maar voornamelijk op zenders als Discovery en TLC. Als je zoiets zoekt op één van onze commerciële zenders kom je vakantieliefdes en emigrerende meisjes tegen die niet hadden bedacht dat communiceren in Brazilië best lastig is als je geen Portugees spreekt. Toegegeven, dit is nog steeds het soort realitytelevisie dat mij aanspreekt.

Zoektocht naar talent en jezelf

Dan heb je nog die tientallen talentenjachten waarbij reclame wordt gemaakt om je vooral op te geven voor het volgende seizoen. Ze moeten wel, want van welk op-televisie-ontdekt-talent hoor je daarna nog? Naast dat en programma’s als Grenzeloos Verliefd (wat dus wèl leuk is) is het enige dat in Nederland in de buurt komt van reality zoiets als Barbie’s Bruiloft of Echte Meisjes in de Jungle/Op Zoek Naar Zichzelf.

Echte verhalen

Daarom is het tijd voor èchte verhalen, maar dan in een nepjasje. Ineens bedacht Net5 Achter Gesloten Deuren. De trailer sprak me aan want ik houd gewoon van echte verhalen. Uit ervaring weet ik hoe bevrijdend het is om een persoonlijk verhaal te doen (dat was overigens niet op televisie) en hoe moeilijk en eng dat tegelijkertijd is, dus ik voelde van tevoren al bewondering voor de mensen die hun geheim open en bloot wilden delen met de wereld.

Hoe dat gaat

Kwam ik even van een koude douche thuis. Natuurlijk durven die mensen hun verhaal niet te vertellen – ze schamen zich. Dat snap ik wel, maar probeer dan niet je verhaal op televisie naar buiten te brengen. Hoe dan ook, als oplossing hebben de programmamakers bedacht dat het maar scripted reality moest worden, wat ongeveer zo gaat:

• “Ik heb een heel goed leven met een superlieve man en mijn belachelijk schattige kindjes.”
• “Maarja, ik heb ook een geheim. Ik heb namelijk een geheime minnaar/ik heb de dochter van mijn beste vriendin per ongeluk doodgereden/ik ben alleenstaande moeder en heb per ongeluk verzwegen dat mijn dode zoon gewoon nog leeft/etc.”
• “Beste vriendin A, wat moet ik nu doen? Zusje B zegt dat ik voor keuze 1 moet gaan, maar hoe zit het dan met keuze 2? Oh, ik weet het niet.”
• Vriendin A geeft geheel het tegenovergestelde advies dan zusje B heeft gedaan.
• “Jeetje, zusje B zegt 1, vriendin A zegt 2. Wat een dilemma!”
• “Oké, ik ga mijn geheim opbiechten.”
• “Wat heb je gedaan?!” – gevolgd door een wervelstorm aan emoties, vooral woede, onbegrip en verdriet.
• “Ja sorry hoor maar ik moet nu even voor de camera praten.”
• Aan het einde van het programma: “Ja, hij/zij was wel een tijd boos maar we zijn wel weer vrienden.”

De cijfers

Aantal huilende mensen: Iedereen minstens één keer per aflevering.
Aantal boze mensen: Het slachtoffer en de adviesgever wiens advies niet opgevolgd wordt.
Aantal cheesy eindes: Iedere aflevering.
Geloofwaardigheid: Nul (hállo, alsof je in het echte leven weer vrienden wordt als je zoiets vreselijks hebt gedaan).

Misschien ligt het aan mij, maar er zijn gewoon een aantal dingen goed mis. Zo zijn de verhalen af en toe wel héél bizar (hoe kun je in hemelsnaam je beste vriendin nog in de ogen kijken terwijl je haar zoon hebt doodgereden omdatje dronken achter het stuur kroop en zij niet weet dat jij het was?), vind ik het acteerwerk bijzonder zoutloos en wie heeft in godsnaam bedacht dat mensen in zo’n situatie voor de camera willen reflecteren op de stand van zaken?

Hoe waargebeurd zijn die verhalen eigenlijk?

Als je zo’n verhaal wilt vertellen, doe het dan op z’n minst op een reportage manier, met de vertellers van het verhaal in beeld – reflecterend, voor mijn part – terwijl er ondertussen reconstructies zijn. Een beetje zoals Air Crash Investigation dat doet. Als ik onderzoek doe voor deze column blijkt het echter nog erger gesteld dan ik dacht. Blijkbaar is er een reden om dat niet te doen: de geheimen werden namelijk online gevonden en vervolgens gedramatiseerd en gestorylined (bron). Inmiddels zijn de bronnen iets betrouwbaarder want kijkers stuurden massaal hun verhaal in, maar hallo, hoe betrouwbaar zijn de verhalen die je op internet tegenkomt? Vaak worden die al aangedikt en de programmamakers doen daar dus nog een dikke laag plamuur bovenop.

Tenenkrommend

Ze kunnen make-uppen en plamuren aan de geheimen en verhalen wat ze willen, maar ik vind het tenenkrommend. Om nog maar te zwijgen over het feit dat ze vanavond beginnen met Overspel in de Liefde. Iedere trailer laat wat kenmerken zien van mensen die vreemdgaan (want ja, iedere situatie is natuurlijk hetzelfde, al helemaal in een relatie waarbij twee verschillende individuen betrokken zijn). Ik ga het niet eens kijken en vrees niet alleen voor een onrealistisch programma, maar ook voor onnodig onrustzaaien in gewoon goede relaties.